Чыгыш таануучу-араб таануучу Жанат Момынкулов Сириянын айланасындагы кырдаалга токтолду. Ал белгилегендей, Асаддын бийликтен кулашы аймактагы күчтөрдүн тең салмактуулугун түп-тамырынан бери өзгөртөт, деп билдирет «Казинформ» кабарчысы.
Асаддын бийликтен кулашы күчтөрдүн тең салмактуулугуна кандай таасир этиши мүмкүн, дейт эксперт
Анын айтымында, Сирияда аймактык жана глобалдык кагылышуулардын кесилишинде тектоникалык жылыш жүрүп жатат, бул Жакынкы Чыгыштын саясий картасына таасирин тийгизиши мүмкүн.
— Сирия эл аралык саясатка таасирин тийгизген глобалдык өзгөрүүлөрдүн чордонунда. Аскердик элитанын тышкы колдоосуна таянып, өлкөнү жарым кылымдан ашык башкарган Асад династиясы бийликтен ажырады. Израил, Иран, Орусия, араб өлкөлөрү, Түркия жана АКШ өңдүү ири эл аралык державалар Асаддын кетиши боюнча бир бүтүмгө келишти окшойт», – дейт Л.Н.Гумилев атындагы ЕМУнун саясат таануу кафедрасынын башчысынын милдетин аткаруучу Жанат Момынкулов.
Эксперт буга чейин АКШ менен Израил Сирияда алсыз Асад өкмөтүн көрүүнү артык көрүшкөнүн баса белгиледи. Бирок бүгүнкү күндө анын бийликте калышы Сирия диктаторунун союздаштары үчүн да пайдасыз болуп калды.
— Орусия өз аскерлеринин бир бөлүгүн Украинага чыгарып, Сириядан чындап эле баш тартты. Израил Хезболла менен Хамасты олуттуу түрдө алсыратты. Чыгыш таануучу кошумчалагандай, Ирандын абалынын начарлашынын фонунда Асад өзүн дээрлик жалгыз сезди.
Момынкуловдун айтымында, азыркы кырдаалда Түркия Сирия оппозициясын жана экстремисттик топторун колдоп, алдыңкы ролду ээледи.
— Ирандын алсыраган позициясынын фонунда Хаят Тахрир аш-Шам сыяктуу топторду активдүү колдогон Түркиянын таасири күчөдү. Балким, ислам дүйнөсүнүн сунни коомчулугунда күчтөрдүн биригүүсүнүн жана кайра топтолушунун жаңы доору башталып жаткандыр, деп эсептейт эксперт.
Ал белгилегендей, бул өзгөрүүлөр эл аралык саясатка да таасирин тийгизет.
— Трамптын келиши менен бирге аймактагы Израилдин, Түркиянын жана араб монархияларынын позициялары чыңдалууда. Мунун фонунда сунниттик (түрк-ислам) көпчүлүктүн субъективдүүлүгү күчөп баратат, бул дүйнөлүк саясаттын маанилүү фактору болуп калышы мүмкүн», – деп түшүндүрдү ал.
Сириянын келечеги тууралуу сөз кылып жатып, эксперт ар кандай топтордун консенсуска келүү жөндөмү ачкыч болорун баса белгиледи.
— Күрттөр, шииттер, суннилер жана христиандар өлкөнү федералдаштыруу боюнча бир пикирге келиши керек. Бул диний кагылышуулардан сактануунун жана стабилдүүлүккө жетүүнүн бирден-бир жолу. Сириянын жаңы элитасынын башка тандоосу жок», – деди Момынкулов.
Ал ошондой эле Хаят Тахрир аш-Шам сыяктуу радикал ультра-салафиттер өздөрүнүн имиджин өзгөртүп, жаңы саясий реалдуулукка ыңгайлашканын белгиледи.
-Бул топтор азыр кадимки куралдуу күчтөрдү түзүп, сүйлөшүүлөргө катышып, мурдагы радикалдык көз караштарын жумшартып жатышат. Бирок эксперттер радикализмдин жаңы толкуну, өзгөчө электрондук чөйрөдө пайда болушу мүмкүн экенин жокко чыгарышпайт, деп кошумчалады чыгыш таануучу.
Жанат Момынкулов Асаддын бийликтен кулашы Сириянын жана жалпы аймактын тарыхында жаңы баракты ачты деп эсептейт.
— Сирия инклюзивдүү саясий системага өтө алабы же жокпу, аны убакыт көрсөтөт. Бирок, бул үчүн элита диктатордук практикадан баш тартып, өз ара түшүнүшүүгө келиши маанилүү”, – деп жыйынтыктады эксперт.
Буга чейин сириялык оппозиция Дамаск Асаддын режиминен бошотулганын жарыялаган.
Сириянын президенти Башар Асад жекшемби күнү Дамасктан белгисиз тарапка учуп кеткен. Адам укуктары боюнча Сирия обсерваториясы билдиргендей, ал ишемби күнү кечки саат ондо шаардан чыккан.
Кийин ал үй-бүлөсү менен Москвага учуп баргандыгын ТАСС агенттиги кабарлады. Орус лидери В. Путиндин пресс-катчысы Д. Песков Асадка Путин баш калка бергендигин билдирди.