Е. М. Примаков атындагы ИМЭМО РИАнын улук илимий кызматкери Виктор Надеин-Раевский бүгүн Москвада IRNA агенттигине берген маегинде Дональд Трамптын палестиналыктарды көчүрүү тууралуу билдирүүсү жаңылык эмес экенин жана бул Израилдин иудаизацияны күчөтүүгө багытталган саясатынын уландысы экенин белгиледи. Ошондой эле, Трамптын палестина жана Иранга каршы позициясын анын үй-бүлөлүк жагдайына байланыштырып түшүндүрдү.
Палестиналыктарды көчүрүү планы – Израилдин узак мөөнөттүү саясатынын бир бөлүгү
Трамптын Газа тилкесинин палестиналык калкын көчүрүү сунушу Палестина маселесин түп-тамыры менен жок кылуу аракеттеринин бир бөлүгү болуп саналат. Бул Израилдин араб Палестинасын жоюуга багытталган саясатынын уландысы болуп, көптөн бери жүргүзүлүп келе жатат жана ал мамлекет түзүлгөнгө чейин эле башталган.
Эске салсак, 1917-жылы лорд Бальфурдун декларациясынан кийин еврейлер Палестина аймагына көчүп келе баштаган. Алардын жаңы конуштары үчүн жерлер араб феодалдарынан сатып алынган. Бирок Экинчи дүйнөлүк согуштун алдында көчүп келгендердин саны көбөйүп, «Хагана», «Иргун Цвай Леуми» сыяктуу террордук уюмдар палестиналыктарды күч менен кууп чыгып, алардын жерлерине еврей кыштактарын сала баштаган.
1948-жылы Израиль түзүлгөндөн кийин палестиналыктарды куугунтуктоо күч алып, алардын үйлөрү талкаланып, палестиналык качкындардын саны 900 миңге жеткен.
1967-жылдагы «Алты күндүк согуштан» кийин бул сан 1,4 миллионго чейин өскөн. Андан бери палестиналык арабдарды өз аймактарынан кууп чыгаруу, алардын үйлөрүн кыйратуу жана аларды жок кылуу саясаты улантылып, Израиль жаңы конуштарды курууну улантууда.
Азыр палестиналык качкындар Иордания, Ливан, Сирия сыяктуу өлкөлөрдө лагерлерде жашап жатышат, ал эми башка араб мамлекеттеринде чачыраган абалда жашап келишет. Израилдин максаты – байыркы замандарда аларга таандык болгон деген жүйөө менен бардык жерлерди өз көзөмөлүнө алуу.
Трамптын Палестинадагы жашоо мүмкүн эмес деген жүйө менен жасаган билдирүүлөрү Израилдин палестиналык калкты жок кылуу же аларды толук кууп чыгуу саясатын колдоого багытталган.
Трамптын үй-бүлөлүк фактору жана Израилди колдоосу
Трампты Израилдин жактоочусу катары мүнөздөшөт, бирок бул маселеде анын үй-бүлөлүк жагдайы да маанилүү роль ойнойт.
Трамптын сүйүктүү кызы Иванка иудаизмди кабыл алып, Джаред Кушнерге турмушка чыккан. Иванка АКШдагы еврей саясий элитасында маанилүү роль ойнойт. Ошондуктан, Трамптын Израилди колдоосу анын жеке жана үй-бүлөлүк байланышы менен да түшүндүрүлөт.
Ошондой эле, Трамптын Иранга каршы катуу позициясы да ушул үй-бүлөлүк фактор менен байланыштуу болушу мүмкүн.
Россиянын Палестина маселеси боюнча позициясы
Россия Палестина маселеси боюнча так позицияны карманып келет. Россия БУУнун Башкы Ассамблеясынын 1947-жылы кабыл алынган 181 (II) резолюциясына ылайык, Палестина мамлекетин түзүүнү жана палестиналык араб элинин жарандык, улуттук жана мүлктүк укуктарын сактоону колдойт.
СССР да, андан кийин Россия да бул позициядан баш тарткан эмес.
Ислам дүйнөсүнүн реакциясы
Араб жана башка мусулман өлкөлөрү да Палестина маселеси боюнча ушул позицияны карманышат.
Израилдин аймактык амбицияларынын чеги жок жана эгер ага бөгөт коюлбаса, бул агрессиянын аягы жана акылга сыярлык жагдайы болбойт.
Мусулман дүйнөсү бул аракеттерге каршы биригүүсү абдан маанилүү. Тилекке каршы, азырынча ислам дүйнөсү, айрыкча араб өлкөлөрү бул маселе боюнча жетиштүү чечкиндүүлүк көрсөтө элек. Көптөгөн мамлекеттер Израиль менен соода жүргүзүп, мунай сатууну улантып жатышат.
Бирок ислам дүйнөсү биригүү аркылуу гана Израилдин баскынчылык саясатына каршы тура алат.