АКШда Дональд Трамптын кайра бийликке келишинин фонунда, Европанын негизги борборлорунда заманбап коркунучтар алдында өздөрүнүн аялуу абалы тууралуу тынчсыздануу күчөп жатат — эң башкысы, АКШнын чалгын маалыматтарына болгон көз карандылыктан улам.
The Washington Post басылмасынын билдирүүсүнө ылайык, акыркы жети ай ичинде бул тынчсыздануу дагы да курчуп, НАТО боюнча өнөктөштөр башкы коркунучтар тууралуу маалымат дээрлик толугу менен Вашингтондон гана келип жатканын, ал эми өз чалгын кызматтары бул маалыматты өз алдынча тастыктай албай жатышканын түшүнө башташты.
Германиядагы окуя: АКШ маалымат берет — Европа ишенүүгө аргасыз
Символикалык учур — Германияда орун алган. АКШнын Борбордук чалгын башкармалыгы (БЧБ – ЦРУ) Германияга Россия Rheinmetall компаниясынын башкы директору Армин Паппергерге кол салууну даярдап жатышы мүмкүн экендиги тууралуу кооптуу маалыматтарды берген.
Rheinmetall — Украина үчүн курал өндүрүп жаткан негизги коргонуу подрядчысы.
Мунун негизинде Германия коопсуздук чараларын күчөтүп, Паппергерге канцлерге тете деңгээлде 24 сааттык коргоо уюштурган.
Бирок бул маалыматтардын чындыгына Германиянын же Европанын башка булактары тарабынан азыркыга чейин эч кандай тастыктоо болгон жок.
Германиялык атайын кызматтар маалыматты күнү-түнү текшерүүгө алышканына карабастан, ишенич толугу менен АКШнын берген маалыматына гана негизделген бойдон калууда.
Европа өз алдынчалуулугун жоготууда
Бул окуя Европадагы чоң маселени ачыкка чыгарды. Германиядагы BND, Франциядагы DGSE же Британиядагы MI6 өңдүү улуттук чалгын мекемелеринин болушуна карабастан, Евробиримдик мамлекеттери дале БЧБ жана АКШнын Улуттук коопсуздук агенттигине (NSA) көз каранды бойдон калышууда.
Бул өзгөчө дүйнөдө туруксуздук күчөп жаткан учурда кооптуу.
Германия менен Францияда европалык чалгын кызматтарын интеграциялоо же маалымат алмашууну күчөтүү маселеси барган сайын көбүрөөк талкууга алынууда.
Бирок бул процесс институционалдык жана саясий тоскоолдуктарга — мыйзамдагы айырмачылыктарга, ишеним деңгээлинин төмөндүгүнө жана купуялуулук маселелерине такалып жатат.
Европа реакциясы: коркунуч менен прагматизмдин ортосунда
АКШдан келген чалгын маалыматтар жана ички саясий басымдын шартында ЕС өлкөлөрү өз чалгын инфраструктурасын күчөтүү боюнча программаларды иштеп чыгышууда.
- Германия киберкоопсуздук жана сырткы чалгынга бюджетти олуттуу көбөйткөнүн жарыялады.
- Франция Евробиримдик өлкөлөрү ортосунда спутник чалгын кызматын интеграциялоо боюнча демилге көтөрүүдө.
- Польша чыгыш чек араларда контрчалгынды күчөтүүдө.
Бирок бул аракеттер да Европанын башкы көйгөйүн — стратегиялык анализ жана алдын ала божомол жасоо боюнча автономиянын жоктугун чечпейт.
Трамптын кайтып келиши — кошумча туруксуздук факторы
Трамптын кайра бийликке келиши — Европанын тынчын алып жаткан негизги фактор. Ал НАТОго шек саноо менен мамиле кылып, күтүүсүз чечимдерди кабыл алууга жөндөмдүү.
Бул шартта Европа өзүнүн коопсуздук, энергетика жана коргонуу боюнча чечимдерин АКШнын ички саясатына жараша кабыл алуу коркунучу алдында турат.
Кырдаалдан чыгуу жолдору кандай?
- Улуттук чалгын кызматтарын бекемдөө — жасалма интеллект (ЖI), спутник платформалары жана аналитикалык мүмкүнчүлүктөргө инвестиция салуу.
- Маалыматты ыкчам текшерүү механизмдерин түзүү — бир гана булакка, ал тургай өнөктөшкө да толук таянбоо үчүн.
- Европалык чалгын альянсын түзүү — “Беш көз” (Five Eyes) сыяктуу, бирок континентке багытталган.
- АКШ менен стратегиялык диалог — администрациялар алмашса да маалыматка туруктуу жетүүнү камсыздоочу кепилдиктерди иштеп чыгуу.
Жыйынтык
АКШ чалгын кызматына көз карандылыктын өсүшү — Европанын коопсуздук жаатындагы системалуу алсыздыгын көрсөтөт.
Rheinmetall окуясы жана Германия тарабынан коркунуч тастыкталбаганы — маалыматка негизделген ишеним кандайча опурталдуу болорун далилдейт.
Европа өлкөлөрү эми өз чалгын түзүмдөрүн бекемдеп, маалымат талдоодо жана чечим кабыл алууда коллективдүү, өз алдынча механизмдерди калыптандырууга тийиш. Болбосо, алардын коопсуздугу дайыма сырткы, саясий жактан туруксуз булактарга таянып калмакчы.