Дүйнө жүзү боюнча айдоо аянттарынын 17%га чейинки бөлүгү жок дегенде бир түрдөгү уулуу оор металлдар менен булганган. Бул болжол менен 1,4 миллиард адамдын ден соолугуна олуттуу коркунуч жаратат. Мындай жыйынтыкты Кытайдагы Цинхуа университетинин окумуштуусу Дэи Хоунун жетекчилиги астында жүргүзүлгөн изилдөө көрсөттү. Жумуш Science журналында жарыяланган.
Оор металлдар топуракта жыйналып, өсүмдүктөргө, андан кийин суу жана азык-түлүк чынжырларына өтөт. Бул адамдарда жана жаныбарларда өнөкөт ууланууга жана олуттуу ооруларга алып келиши мүмкүн.
Изилдөөчүлөр ар кайсы өлкөлөрдөн чогултулган 800 миңге жакын топурак үлгүлөрүн анализдеп чыгышкан. Алар алдын ала белгилүү булганган аймактарды — мисалы, өнөр жай зоналарынын жанындагы жерлерди — атайын четтетишкен, объективдүү жыйынтык алуу үчүн.
Машиналык үйрөнүү алгоритмдеринин жардамы менен окумуштуулар мышьяк, кадмий, коргошун, кобальт, никель, жез жана хром сыяктуу кооптуу металлдардын концентрациясы экология жана адам ден соолугу үчүн коопсуз чектерден ашып кеткен аймактарды аныкташкан.
«Оор металлдар менен булгануу табигый жолдор менен да, адам ишмердүүлүгүнүн — өнөр жай, айыл чарба же кен казуу — кесепетинен да болушу мүмкүн», — деп белгилешет изилдөөнүн авторлору.
Эң көп жабыркаган аймактар — Түштүк жана Чыгыш Азия, ошондой эле Европанын жана Түштүк Американын айрым бөлүктөрү. Бирок Африкадагы кырдаалды так баалоо мүмкүн болгон жок — маалымат жетишсиз.
Окумуштуулар бул изилдөө өкмөттөр менен дыйкандар үчүн коңгуроо болушу керектигин эскертишет: азык-түлүк коопсуздугун жана элдин ден соолугун коргоо үчүн тезинен чара көрүү зарыл.
«Чындыгында, топурактын булгануу деңгээли бул изилдөөнүн жыйынтыктарында көрсөтүлгөндөн да жогору болушу мүмкүн», — дейт топурак таануучу Вакене Негасса, Джеймс Хаттон институтунан. — «Азырынча бизде толук маалымат жетишсиз».