Американын жаңы бийлиги он миллиарддаган долларлар АКШнын улуттук кызыкчылыктарына жумшалган эмес деген чечимге келишти.
Мамлекеттик катчы Марко Рубио Трамптын администрациясы АКШнын Эл аралык өнүктүрүү агенттигинин (USAID) программаларынын 83%ын жана 5200 келишимди жапты. Рубио 10-мартта X медиа платформасында келишимдер жокко чыгарылганын жарыялаган.
Мындай билдирүү Мамлекеттик департамент америкалык жардамды чет өлкөлөргө бөлүштүрүүчү агенттиктин аудитин аяктагандан кийин айтылды, деп билдирет «Америка үнү» радиосу.
«Алты жумалык текшерүүдөн кийин биз USAID программасынын 83%ын расмий түрдө жокко чыгарабыз»,- деди Рубио билдирүүсүндө. «Учурда жокко чыгарылган 5200 контракттын ичинде АКШнын улуттук кызыкчылыгына туура келбеген (айрым учурларда зыяндуу да) ондогон миллиард доллар сарпталган».
Рубио Мамлекеттик департамент калган «1000ге жакын программанын натыйжалуураак башкарылышын камсыз кылууга умтулганын» белгиледи жана АКШнын тышкы жардамындагы «тарыхый» реформа үчүн миллиардер Илон Маск жетектеген Өкмөттүн натыйжалуулугунун кеңсесине (DOGE) салым кошкон.
Кайсы программалар жабылат?
Азырынча жабыла турган программалардын так тизмеси жок. Бирок 1-мартта Associated Press агенттиги жабылышы оор кесепеттерге алып келе турган 20 маанилүү гуманитардык программанын тизмесин жарыялады, деп билдирет Би-Би-Си.
Алардын арасында Эфиопиядагы миллионго жакын кишиге азык-түлүк жардамы, Кениядагы начар тамактанган балдарды дарылоо, Сенегалдагы безгекке каршы долбоор, Буркина-Фасонун түндүгүндөгү суу менен камсыздоо, Вьетнамдагы майыптарга жардам жана Таиланддагы ооруканалар Мьянмадан келген 100 000ге жакын качкындарды тейлеген программа бар.
Алгачкы токтотулган программалардын арасында USAIDдин эң маанилүү программаларынын бири болгон АКШнын СПИДге каршы күрөшүү боюнча өзгөчө планы (PEPFAR) болгон. Ал 25 миллиондон ашык адамдын өмүрүн сактап калган.
Washington Post жазгандай, каржылоонун токтотулушу Орусия менен Украинадагы «гранттарга көз каранды болгон жана алардын өкмөттөрүн сындаган материалдарды чыгарган» көз карандысыз маалымат каражаттарынын ишин токтотту.
Буга Илон Маск Твиттер аркылуу жооп берди: «Көз карандысыз медиа. – Катуу күлүп жатам».
Маал-маалы менен Трамп менен Маск жабык программалар тууралуу катуу билдирүүлөрдү жасашкан. Маселен, 4-мартта «Трамп трансгендер чычкандарды» жаратууга 8 миллион доллар сарпталганын айткан. Forbes белгилегендей, чычкандар чындыгында трансгендер эмес, трансгендик, ДНКсы өзгөртүлгөн жана алар, атап айтканда, ракты дарылоого байланыштуу изилдөөдө колдонулган.
USAID жөнүндө
USAID – бул АКШнын тышкы жардамын жана өнүктүрүү программаларын башкаруу үчүн жооптуу, өз бюджети бар көз карандысыз мамлекеттик агенттик. Ал 1961-жылы президент Жон Кеннединин администрациясынын тушунда түзүлгөн жана дүйнө жүзү боюнча гуманитардык программаларды каржылайт.
Жыл сайын жакырчылык менен күрөшүүгө, ооруларды дарылоого, ачарчылыктын жана табигый кырсыктардын кесепеттерин жоюуга миллиарддаган долларларды бөлүп турган.
Мындан тышкары, USAID бейөкмөт уюмдарды, көз карандысыз ЖМКларды жана коомдук демилгелерди колдоо аркылуу «демократияны курууга жана социалдык өнүгүүгө көмөктөшөт». 2025-жылы анын тышкы жардам үчүн бюджети 42,8 миллиард доллар болушу керек болчу.
Дональд Трамп президенттик кызматка киришкен биринчи күнүндө эле USAIDдин чет өлкөлөргө көрсөткөн жардамын 90 күнгө токтотуп, анын канчалык деңгээлде Американын кызыкчылыктарына туура келгенин карап чыгуу керек деп билдирген.
Февралдын башында Трамп агенттикти коррупцияга айыптап, бирок анын дооматтарын тастыктай турган эч кандай далил келтирбей, USAID жабылышы керектигин айткан.
USAIDдин иши жана тышкы жардам көрсөтүү программалары токтотулуп, агенттик иш жүзүндө АКШнын Мамлекеттик департаментинин көзөмөлүнө өткөн. 10 миңге жакын кызматкер эмгек өргүүсүнө жиберилген же жумуштан бошотулган. Президенттик администрация бир нече жүз гана негизги кадрларды калтырууну пландоодо.