Казанда БРИКСтин XVI саммити аяктады. Саммиттин биринчи күнү, 22-октябрда Россиянын президенти Владимир Путин биримдикке кирген өлкөлөрдүн лидерлери менен эки тараптуу жолугушууларды өткөрдү, экинчи күнү БРИКС саммитинин (адегенде тар чөйрөдө, андан кийин кеңири курамда) төрагалык кылып, ал Казань декларациясын кабыл алуу менен жыйынтыкталды.
Саммиттин акыркы, үчүнчү күнүндө “аутрич”/“БРИКС плюс” форматында жолугушуулар болуп, ага биримдик менен кызматташууга кызыкдар болгон мамлекеттердин лидерлери да катышты: Азербайжан, Армения, Беларусь, Боливия, Венесуэла, Вьетнам, Казакстан, Кыргызстан, Лаос, Мавритания, Палестина, Конго Республикасы, Тажикстан, Түркия, Түркмөнстан жана Өзбекстан, ошондой эле БУУнун баш катчысы Антониу Гутерреш. Саммиттен кийин Путин жыйынтыктоочу маалымат жыйынын берди.
БРИКС-плюс/аутрич форматынын катышуучуларынын сүйлөгөн сөзүнүн негизги темалары Жакынкы Чыгыштагы жана Украинадагы кырдаал, адилеттүү дүйнөлүк тартипти түзүү жана терроризмге каршы күрөш болду. Саммитте айрым мамлекет башчыларынын жана министрлердин билдирүүлөрүнүн негизги учурларына токтолобуз.
Ирандын президенти Масуд Пезешкян:
- БРИКСтин жардамы менен адилеттүү система түзүүгө үмүттөнүп, биримдикти “санкциялар, согуштар жана геноциддер” жок дүйнөнү курууга чакырды;
- Бириккен Улуттардын Уюмунун Жакынкы Чыгыштагы согуш отун өчүрө турган куралдары жок;
улуттук валюталарды колдонуу жана Жаңы Өнүктүрүү Банкын бекемдөө бардыгы үчүн дүйнөнү жакшыртат; - БРИКС өлкөлөрү Батышка көз каранды болбоо үчүн өздөрүнүн иштеп чыгуулары жана технологиялары менен бөлүшүүгө тийиш.
Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин:
- БРИКСти тынчтыкты коргоого жана жалпы коопсуздукка жетишүүгө, атап айтканда, Украинадагы кризистик кырдаалдын деэскалациясына салым кошууга жана саясий жөнгө салууга жол ачууга чакырды;
- Газа тилкесинде ар тараптуу ок атууну токтотууга көмөктөшүү;
- Ливандагы согуштун жайылышын болтурбоо;
- БРИКС глобалдык экономикалык башкаруу системасын реформалоону жетектеши керек;
- Эл аралык кырдаал кандай өзгөрбөсүн, Кытай ар дайым Глобалдык түштүккө кам көрөт.
Беларусь президенти Александр Лукашенко:
- БРИКСти Батыштын үстөмдүгүнө чекит коюуну тездете турган келечектин коомчулугу деп атады;
- Беларусь БРИКСтин философиясын толугу менен бөлүшөт;
- Минск БРИКСке толук кандуу мүчө болууга даяр жана уюмга конкреттүү долбоорлор менен барууда.
Түркиянын президенти Режеп Тайып Эрдоган:
- Анкарадагы террордук кол салуу Түркиянын террорчулук менен күрөшүүдөгү чечкиндүүлүгүн дагы да арттырды;
- Түркия БРИКСтин адилеттүү дүйнөлүк тартипти жана соода алакаларын түзүү максаттарына ишенет;
- Түркия “БРИКС үй-бүлөсү” менен диалогду өнүктүрүүгө чечкиндүү;
- Израилге курал-жарактарды берүүге тыюу салууну колдоого чакырды.
Палестинанын президенти Махмуд Аббас:
- Палестина жакынкы келечекте БРИКСке кабыл алынат деп үмүттөнөт;
- Израилди Газа тилкесиндеги геноцид жана этникалык тазалоо үчүн айыптады;
- Чыгыш Иерусалимдеги UNRWA кеңсесинин жабылышын айыптоого жана Израиль бийликтерин бул чечимди жокко чыгарууга мажбурлоого чакырды;
- эл аралык коомчулукту Израилди бир жылдын ичинде басып алган аймактарынан чыгып кетүүгө мажбурлоого, болбосо ага каршы санкцияларды киргизүүгө чакырды.
Түштүк Африканын президенти Сирил Рамафоса:
- Туштук Африка эл аралык чыр-чатактардын чексиз улантылышына жол берүүгө болбойт деп эсептейт;
- «Зордук-зомбулуктун айлампасын бузууга умтулуп, тынчтык жолун тандап жаткан» элдерди колдоо керек;
- Түштүк Африка БУУнун Коопсуздук Кеңешин жана эл аралык коомчулукту күчөп бараткан чыр-чатактар менен күрөшүүгө чакырат;
- Түштүк Африка Израиль жүргүзүп жаткан согушка тынчсызданып, аны геноцид деп эсептейт.
Бразилиянын тышкы иштер министри Мауро Луис Икер Виейра:
- Украин кризисинин курчушуна жол бербөө зарыл;
- “тынчтык клубу” диалог жана Украинадагы жаңжалды узак мөөнөттүү чечүү үчүн түзүлгөн;
- көз карандысыз Палестина мамлекети болмоюнча Жакынкы Чыгышта тынчтык болбойт;
- Бул чыр-чатактын “жалпы согушка” айланып кетпеши үчүн максималдуу этияттык талап кылынат.
Индиянын тышкы иштер министри Субрахманьям Джайшанкар:
- БРИКС форматы Глобалдык Түштүктөгү кырдаалды өзгөртө алат;
- Ааламдашуунун пайдасы бирдей болгон жок жана COVID пандемиясы жана бир нече чыр-чатактар Глобалдык Түштүк өлкөлөрүнүн көтөргөн жүктөрүн ого бетер күчөттү;
- Индия Жакынкы Чыгыштагы чыр-чатактын кеңейишинен кооптонууда;
- Учурдагы институттарды жана механизмдерди, өзгөчө БУУнун Коопсуздук Кеңешин жана көп тараптуу өнүктүрүү банктарын реформалоого убакыт жетти.
БРИКСтин XVI саммити 22-октябрдан 24-октябрга чейин Казань шаарында өттү. Ага 36 өлкөнүн жана алты эл аралык уюмдун өкүлдөрү катышты. Жыйынга катышуу үчүн Татарстандын борборуна БУУнун баш катчысы Антониу Гутерриш да келген.
БРИКС 2006-жылы түзүлгөн мамлекеттер аралык бирикме. Орусия 2024-жылдын 1-январынан бери БРИКСке төрагалык кылууда. Жыл биримдикке жаңы мүчөлөрдүн кириши менен башталды – Россия, Бразилия, Индия, Кытай жана Түштүк Африкадан тышкары азыр ага Египет, Эфиопия, Иран, БАЭ жана Сауд Арабия кирет.
Булак: РИА Новости
