Ирандын Азербайжандагы мурдагы элчиси Иран ТИМнин Бакуга жасаган иш сапары тууралуу эмне деди?
Ирандын Азербайжандагы мурдагы элчиси Мохсен Пакайин: Эки тараптуу мамилелер жана эң маанилүү аймактык жана эл аралык көйгөйлөр боюнча консультация жана пикир алмашуу Иран ТИМнин Бакуга сапарынын негизги максаты деп жарыяланды.
Иран ТИМ жетекчиси Мухаммад Жавад Зарифтин Ирандын Кавказдагы эки коңшу өлкөсүнө сапары төмөнкү өңүттөр менен каралышы мүмкүн: Армения менен Азербайжан Республикасынын ортосундагы согуштан бери бир нече ай өтүп, акыры Москвадагы ок атышууну токтотуу чечимине алып келди, бирок эки өлкөнүн ортосунда ажырым дагы деле күчөп жатат. Армения Азербайжан Республикасын Зангезур аймагын өз өлкөсүнө кошууга аракет кылып жатат деп айыптап, Азербайжан армиясы географиялык чектерди өзгөртүүгө жана Армениянын аймактык бүтүндүгүн бузууга умтулуп жатат деп билдирди. (Албетте, Армениянын бул дооматтары негизсиз. Азербайжан СССРдин карталарына ылайык чек ара аймагын калыбына келтирип жатат).
Белгилей кетсек, Азербайжандын президенти казак кесиптеши менен телефон аркылуу сүйлөшүүдө кырдаал Армения сүрөттөгөндөй эмес экендигин, эки өлкө чек араны тактоо боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жаткандыгын жана чек арада эч кандай аскерий кагылышуу болбогонун билдирди. Ирандын принципиалдуу позициясы – коңшу өлкөлөрдүн аймактык бүтүндүгүн колдоо жана расмий географиялык чектердеги өзгөрүүлөргө каршы туруу. Ушул принципиалдуу позицияга таянып, Иран Азербайжан Республикасынын аймактык бүтүндүгүн чечкиндүү коргойт жана бул өлкөнүн бөлүнүшүнө каршы.
Кавказдагы согуштун негизги себеби – Тоолуу Карабак жаңжалы жана аны чечүү үчүн Москвада ок атышпоо келишими түзүлгөн. Армениянын чек араларын өзгөртүү жана Зангезурду Азербайжан Республикасына кошуу сыяктуу башка маселелерди көтөрүү Тоолуу Карабак жаңжалын жөнгө салууга жардам бербейт жана кырдаалды татаалдаштырат. Тоолуу Карабак көйгөйүнө кандайдыр бир жаңы маселенин киргизилиши Түркияга каршы чыгышкан АКШ жана Европа Биримдигине Тоолуу Карабак жаңжалын чечүүгө жана Армениянын сүйлөшүү позициясын бекемдөөгө жол ачышы мүмкүн. Азербайжан Республикасы бул жаатта (согушта) артыкчылыгы жана Москва келишиминде өз пикирин билдиргени үчүн жогорку аскердик жана саясий өлчөмгө ээ. Бул артыкчылыкты бекемдөө үчүн Тоолуу Карабактагы согуш учурунда бошотулган жети аймакты калыбына келтирүүнү тездетүү маанилүү. Азербайжандын бул маселеге көңүл буруусу коңшулаш Тоолуу Карабак региондорунда тынчтыкты жана коопсуздукту чыңдап гана тим болбостон, Тоолуу Карабак жаңжалын Азербайжандын аймактык бүтүндүгүнүн чегинде жөнгө салууда натыйжалуу болот. Азербайжандын дос өлкөлөрү, анын ичинде Иран Ислам Республикасы, Азербайжандын бошотулган аймактарын калыбына келтирүүдө, ошондой эле Түштүк Кавказда тынчтыкты жана туруктуулукту орнотууда экономикалык кызматташтыкты өнүктүрүүдө эки тараптуу же көп тараптуу ролду ойной алат.
Акыркы айларда, айрыкча Ирандын Тоолуу Карабактагы согуштагы бекем жана адилеттүү позициясынан кийин, Тегеран менен Баку мамилелерди кеңейтүү жолуна түшүштү жана өз ара делегациялардын алмашуусу жана биргелешкен экономикалык комиссиянын өткөрүлүшү ушул прогресстин далили болуп саналат.
Бул мезгилде айрым маалымат каражаттары, айрыкча сионисттик режим жаңылыктарды жарыялоо жана репортаждар менен Тегеран менен Бакунун ортосундагы достук мамилелерди бузууга аракет кылышкан.
