2023-жылдын март айынын башында, Кытайдын ортомчулугу менен Сауд Аравиясы менен Иран расмий түрдө дипломатиялык мамилелерин калыбына келтирген. Бул — аймактык жакындашуунун маанилүү сигналы болуп калды.
Мындай жаңы динамика 2025-жылдын май айында да уланды: Сауд Аравиясынын тышкы иштер министри Фейсал бин Фархан АКШ менен Ирандын өзөктүк сүйлөшүүлөрүнө толугу менен колдоо көрсөткөнүн жана оң жыйынтыктарга үмүттөнөрүн жарыялады.
Сауд жана иран жетекчилеринин Перс булуңундагы шаарларга жана Дохага жасаган дипломатиялык сапарлары эки тарап тең диалогго жана чыңалууну басаңдатууга умтулуп жатканын көрсөтөт.
Израилдик аналитиктер: Араб мамлекеттери Иран менен тил табышууга аракет кылууда
Сионисттик аналитиктердин пикири боюнча, мурда Израиль менен бир пикирде болгон араб мамлекеттери, өзгөчө Сауд Аравиясы, азыр Иран менен чыңалууну азайтууга умтулуп жатышат.
Бул — чоң бурулуш. Перс булуңундагы өлкөлөр аймактык туруктуулукту жана аскердик сценарийлердин коркунучун эске алып, диалогго артыкчылык берип жатышат.
Мисалы, май айында Эр-Риядда өткөн жолугушуулар Иран менен Сауд Аравиясынын кызматташтыгын күчөтүүгө, анын ичинде Сирия боюнча ортомчулукка даяр экенин көрсөттү.
Сауд Аравиясы, БАЭ жана Катар сыяктуу өлкөлөр региондун стратегиялык жана экономикалык коопсуздугуна көбүрөөк көңүл буруп, аскердик басым жасоодон оолак болушууда.
Израиль стратегиялык өнөктөштөрүн жоготууда
Иран боюнча эксперт Дани Ситринович Израиль гана Иранга карата агрессияны улантып жатканын белгиледи.
Ал эми Сауд Аравиясы жана башка Перс булуңу өлкөлөрү эскалация тобокелдигин түшүнүп, чыңалууну басаңдатууга чакырышууда.
Кытайдын Сауд Аравиясы менен Ирандын ортосунда жакындашууга ортомчу болушу Израиль үчүн стратегиялык жоготуу катары бааланууда. Бул — анти-ирандык блок түзүү мүмкүнчүлүгүн кыйла азайтат.
Жаңы тең салмактын себептери жана натыйжалары
- Чарчоо жана тажоо: Йемен жана Сириядагы кагылышуулар аймактын туруктуулугуна жана экономикасына залакасын тийгизүүдө.
- Кытай таасиринин өсүшү: Пекин ортомчу катары чыккан соң, аймактагы оюнчулар өз алдынча чечимдерди кабыл алууга көбүрөөк даяр.
- АКШнын таасиринин азайышы: Сауд Аравиясы АКШ–Иран сүйлөшүүлөрүн ачык колдоодо, бул өз кызыкчылыктарына жараша иш алып барууга даяр экенин көрсөтөт.
Израилдин агрессиячыл саясаты аймактык кызматташтыкка бөгөт болууда
Сауд Аравиясы конфронтация жана изоляция логикасынан чарчап, Иран менен конструктивдүү диалогго өткөн.
БАЭ жана Катар сыяктуу башка булуң өлкөлөрү да прагматикалык кызматташтыкка артыкчылык берип, сионисттик пландарга кошулбай жатышат.
Мындай саясат Израилдин аймактык кызматташтык мүмкүнчүлүктөрүнө жолду жаап салууда, бул болсо анын тышкы стратегиясынын негизги бөлүгү болчу.
Араб монархиялары Иранга карата конфронтациядан баш тартып жатышат
Араб мамлекеттери Иран менен ачык диалогго жана саясий-дипломатиялык чечүү жолдоруна умтулушууда.
Израиль болсо согуштук риториканы улантып, Тегеранга карата басым көрсөтүүнү жактап калууда.
Бул аймактык кызыкчылыктардын өзгөрүшү Батыш Азияда геосаясий баланстын олуттуу өзгөрүшүнө алып келүүдө.