Ирандын президенти Ибрахим Раиси бүгүн, 22-апрелде Пакистанга үч күндүк расмий сапар менен барды.
Раисини бул сапарында жогорку даражалуу делегация, анын ичинде Ирандын тышкы иштер министри Хоссейн Амир Абдоллахиан жана башка өкмөт мүчөлөрү, ошондой эле бизнес өкүлдөрү коштоп барды.
Сапардын алкагында Иран президенти Пакистандын президенти Асиф Али Зардари жана премьер-министр Шахбаз Шариф менен жолугушат. Иран президенти ошондой эле Лахор жана Карачи шаарларына да барат.
Пакистандын Тышкы иштер министрлигинин маалыматына караганда, сапардын жүрүшүндө иран-пакистан алакаларын чыңдоо жана соода, коммуникация, энергетика жана айыл чарба тармагындагы кызматташтыкты өнүктүрүү талкууланат. Тараптар аймактык жана дүйнөлүк окуялардын өнүгүшүн, ошондой эле терроризмдин жалпы коркунучу менен күрөшүүдө эки тараптуу кызматташууну карашат.
Иран менен Пакистан көп жылдардан бери терең достук жана бир туугандык мамилелерди эске алуу менен саясий жана экономикалык кызматташтыктын алкагында өз мамилелерин чыңдоого аракет кылып жатышат жана эки тараптуу мамилелердин стратегиялык мааниси келечекте эки өлкөнүн ортосундагы саясаттын жана жакшы мамилелерди бекемдеши мүмкүн.
Маданий, тарыхый жана географиялык жалпылыктарга ээ эки коңшу өлкөнүн тарыхый жана көп жылдык мамилелери эки өлкө үчүн ар дайым коопсуз шарттарды түзүп келген. Азыркы учурда аймактык жана глобалдык шарттарды эске алуу менен Иран президенти Ибрахим Раисинин Исламабадга сапары өзгөчө геосаясий жана эл аралык мааниге ээ.
Бул сапарды Иран менен Пакистандын стратегиялык карым-катнаштарынын башталышы деп атоого болот, бул эки өлкөнүн саясий, маданий жана экономикалык карым-катнаштарынын чыңдалышына жана душмандардын кутумдарынан зыянсызданышына алып келет.
Терроризмге каршы күрөш, чек ара коопсуздугу, экономикалык маселелер, өзгөчө газ кууру, эки тараптуу маселелер жана коңшулар менен өзгөчө Ооганстан менен байланышкан маселелер эки өлкөнүн расмий өкүлдөрү талкуулай турган эң маанилүү маселелер жана анын жыйынтыгы Иран менен Пакистандын мамилелерин бекемдейт.
Эл аралык иштер боюнча ирандык эксперт Нозар Шафии Ибрахим Раисинин Исламабадга болгон сапарына токтолуп, Ирандын дээрлик кошуналарынын ичинен эч бир өлкө Иран менен Пакистандай коопсуз жана тынчтык мамилеге ээ эмес экенин айтып, бул маселе тарых, география жана маданиятка байланыштуу деди.
Анын айтымында, Пакистан өзүн Ирандын цивилизациясынын бешиги деп эсептейт жана пакистандыктар Иранга урмат-сый менен карашат.
“Эки өлкөнүн ортосундагы мамилелердин тарыхый өңүттөрүн карасак, Иран 1947-жылы Пакистанды тааныган биринчи өлкө болгон, ал тургай Индия менен Пакистандын ортосундагы согуштарда Иран Пакистандын тарабында турган. Ошондой эле Пакистан революциядан кийин Иран Ислам Республикасын тааныган биринчи өлкө болгон. Таңууланган согуш маалында ал Иран тарапта болгон. Пакистан өзөктүк сыноо өткөргөндө, башка өлкөлөр Пакистанга санкция киргизсе, Иран биринчи болуп Исламабадды куттуктаган. Бул окуялар эки өлкөнүн ортосундагы мамилелерде бурулуш учур болуп калды”, – деп белгиледи эксперт.
Анын айтымында, Раисинин Пакистанга сапарынын жүрүшүндө Исламабад азыркы кырдаалда кандай кыйынчылыктарга туш болуп жатканына жана Пакистандын мыйзам чыгаруу жана саясатты түзүү жагынан кандай мүмкүнчүлүктөрү бар экендигине көңүл буруу керек. Пакистандын экономикалык шарттарын жакшыртуу өлкөнүн улуттук коопсуздугунун бир бөлүгү катары каралат, Иран бул чындыкты түшүнүү менен Пакистанга жардам бере алат жана экономикалык мамилелерди кеңейтүү үчүн зарыл негиздерди түзө алат.
Шафии белгилегендей, Пакистан энергияга өтө муктаж жана бул Пакистандагы тынчтык жана стабилдүүлүк үчүн маанилүү, ал өзүнүн энергиянын бир бөлүгүн Катар аркылуу кымбат баада импорттойт, бирок кургактагы газ куурлары ишенимдүү булак боло алат. Албетте, Пакистандын бул жаатта эки көйгөйү бар, бири газга болгон муктаждык, экинчиси Американын Пакистанга кысымы. Ошондуктан Пакистан бул экөөнүн бирин тандашы керек жана Пакистандын газга чукул муктаждыгынан улам Американы санкциялардан бошотууга мажбурлоо жакшыраак болот.
Эксперт кошумчалагандай, Иран менен Пакистандын ортосундагы аймактык мамилелерге да токтолуп, бул маселе Иран менен Пакистандын расмий өкүлдөрүнүн ортосунда көтөрүлүшү керек, бул эки өлкө атаандаш эмес, Пакистандын Ооганстанда өзүнүн көйгөйлөрү бар, Иран дагы ошондой. Ооганстан боюнча Тегеран менен Исламабад үчүн эң жакшы вариант бул кызматташтык. Чындыгында Ооганстан маселесин чечүүнүн ачкычы үч өлкөнүн: Иран, Ооганстан жана Пакистандын колунда. Эгерде өлкөлөр өз алдынча аракеттенүүнү кааласа, алар бири-бири менен атаандашкан катары каралышы мүмкүн.
Шафии Американын таасири жана Пакистандын кошуналарына, өзгөчө Иранга карата саясатына кийлигишүүсү тууралуу мындай деди:
“Пакистан улуу державалар менен болгон мамилесин дагы эле кансыз согуш мезгилиндей жөнгө салып жаткандай. Азыр да анын тышкы саясатынын күн тартибинде Азербайжан менен Кытай, Орусия менен Кытай ж.б. ортосундагы тең салмактуулук болуп жатат жана… чындыгында, ал мамилелерин ар кимден өз кызыкчылыгына пайдалангандай жөнгө салат”, – деди эскперт.
